De familie bezit op dat moment rechtsmacht en is eigenaar van de woeste gronden., die het ook laat ontginnen. Willem overlijdt na 1210.

Emont van Gemert zal rond 1190 gehuwd zijn en krijgt twee kinderen: Diederik I en Hille, die later met Dirk Aert Roverszn van Anschot trouwt. Helaas zijn er geen verdere gegevens van Emont bekend (3). In 1249 wordt Gemert genoemd als vrije heerlijkheid, en is er reeds sprake van een Huis der Teutonen in Gemerthe, ofwel een vestiging van de Duitse Orde.

Diederik I Theodoricus van Gemert komt rond 1220 op de wereld. Hij huwt met een Agnes, waarbij hij vier kinderen krijgt: Emont II, Philips, Jan en Mechteld. Jan van Gemert heeft bezit in Bergeijk, dat hij verkoopt aan de abdij van Tongerlo. Dochter Mechteld trouwt met Arnt Rover Hillenzoon van Aanschot.

Diederik bouwt rond 1250 een nieuwe vesting op een kunstmatige, vier meter hoge heuvel (motte): Het Hooghuis. Opgravingen in 1996 aan de Ruijschenberghstraat hebben de sporen van het omgrachte mottekasteel blootgelegd (4). Diederik heeft een bakstenen woontoren op de motte gebouwd. Over de gracht ligt een valbrug. De breedte van de gracht varieert tussen de 12 en 15 meter. Het hoofdeiland is 37 bij 37 meter. Verder zijn er bedrijfsgebouwen, die ook omgracht zijn en het water krijgen van de langsstromende Rips. De kasteelhoeve met erf en boomgaard ligt bij de huidige Nieuwstraat, Haageik, Haag en Ridder Rutgerpad. In 1270 wordt door hem in de huidige Kerkstraat een kapel gebouwd of vernieuwd, die een relikwie bezit van het Heilig Kruis (5).  Op een klok in die kapel staat de inscriptie: ‘Domina Agnes de Gemert – gegoten anno 1270’. Agnes heeft dus deze klok aan de Gemertse Kapel geschonken (3).                                         

 In 1270 verklaart hertog Jan I van Brabant Gemert een vrije heerlijkheid van zowel de Duitse Orde als heer Diederik van Gemert. Het oppergezag zal echter aan de hertog toekomen; het blijft dus een leen van Brabant. Diederik sterft 25 maart 1271.

In 1326 neemt Diederik het initiatief na wat schermutselingen om samen met zijn zoons en met de commandeur van de Duitse Orde een overeenkomst te sluiten over de grenzen van het rechtsgebied van hemzelf en van de Duitse orde. Vanaf dat moment zijn er ook twee schepenbanken.

De tekst luidt: "1326 juni 24 (op sente Jansdaghe Baptiste) : Dirk van Gemert oorkondt, dat hij ten overstaan van zijn kinderen Emont en Dirk/ gezworenen/ en andere goede lieden van Gemert, met commandeur van Gemert, grenzen van zijn heerlijkheid in Gemert heeft vastgesteld/ dat ieder zijn hout, dat op gebied van de ander staat, zal houden/ dat Dirk voor zijn watermolen de waterstand zal mogen regelen, maar visserij bij molen aan Duitse Huis zal toebehoren/ dat Dirk voor Duitse Huis afstand doet van Sint-Lambrechts goed in Beek, waartegenover commandeur hem gerecht van Sesterkens huus, dat broer Lambrecht toebehoorde, schenkt / dat De Peel gemeenschappelijk eigendom zal blijven. " (7)

Diederik III van Gemert, geboren in 1307, houdt zich intensief bezig met de veranderingen betreffende het Hooghuis. Hij is al volwassen, als zijn vader alles verkoopt. Kort voor 1340 bouwt Diederik een nieuwe windmolen met een gracht er omheen op de plek van de huidige Eendracht. In 1339 koopt hij het rechtsgebied en het Hooghuis weer terug van zijn halfbroer Jan Cuyst van Herpt. Rond 1335 trouwt hij met Beel van Blitterswijk en ze krijgen een dochter Aleit, die later met Willem van Ghoor trouwt en een zoon Diederik IV. Diederik III overlijdt 21 juni 1339 en Beel moet dan als voogd optreden tot Diederik IV volwassen is.

Diederik IV van Gemert, geboren rond 1335, treedt in 1360 aan als Heer van Gemert. Hij huwt met Sophia Wouter Spierincx van Dinther met wie hij zes kinderen krijgt. Het eerste kind is een meisje dat bij de geboorte overlijdt. Dan volgen: Diederik V, Marbelia (huwt later met Gooswijn Hendrik Gooswijns Steenwech en wordt de stammoeder van de familietak Van Gemert in Den Bosch), Goijart (huwt met Cathelijn Hermans van Oss), Jan en Wouter Spiering.

Vrijwel meteen krijgt Diederik het aan de stok met de Duitse Orde. De Duitse orde heeft zich door schenkingen en ontginningen en de steun van de Hertog van Brabant een grote machtspositie verworven. Diederik komt in 1363 in een moeilijke positie. Hij heeft onderdak geboden aan een boevenbende, ingehuurd door zijn bloedverwant Emont Jan Roverszoon van Gemert, die de commandeur had gemolesteerd. Diederik roept dan de hulp van de Hertog van Brabant in, omdat hij vindt, dat hij er niets aan heeft kunnen doen. Maar de boete, die Diederik krijgt om de Duitse Orde schadeloos te stellen, is zo groot, dat hij uiteindelijk alles verliest.(2). Zijn wind- en ook zijn watermolen moet hij verkopen. Op 1 april 1364 laat Diederik een oorkonde opmaken, waarbij hij zijn molens aan de Duitse Orde verkoopt, maar bedingt hij dat hij voor hem en zijn wettige erfgenamen op het Hooghuis kan blijven wonen en naar behoefte kan blijven malen zonder maalloon verschuldigd te zijn. De passage luidt: "Dideric van Gemert ende zijn wettige rechte oer (= nakomelingen), dat van hem comen sal ende dat op dat hues van Ghemert wonen sal boven der valbruggen op den bergh, daar Dideric voersegt na ter tijt wonende is, solen ende mogen doen malen alle hoer coren, dat sijbesigen solen tot hare notkorfte, sonder enig loon daar af te geven. Ende weer dat zake dat Dideric of sijne wettige oer na hem, dat huer voersegt op den bergh veranderen, namaals mit coope of mit wisselingen, dat dan die daer op woonden solen op der Haren molen malen comme molchter (= maalloon) als die ander gemeine geguren van ghemert sculdig sijn te geven ".

Als straf moet Diederik en zijn helpers een pelgrimage naar Santiago de Compostella maken.

Dan op 12 mei 1364: "Bruxelle, opten Pijnkstdach. Wenceslaus van Bohemen en Johanna, hertog en hertogin van Brabant, oorkonden dat Dirk van Gemert hun zijn Hohe Huis met valbruggen en grachten in Gemert, en zijn gerecht van Gemert heeft overgedragen, waarvoor zij hem de boete van 500 oude gouden schilden, hem opgelegd wegens zijn twist met de commandeur en de Duitse heren van Gemert, kwijtschelden en dat zij degenen die om deze reden brabant hadden moeten verlaten weer permissie geven het land binnen te komen, met uitzondering van Emke, zoon van Jan Roverszn/ Arnt Vilroch en zijn broers Henrik en Deenke/ Jan van Bitterswijk en zijn broer Henrik/ Ruter Bamelaar/ Gielis van Blaar en zijn broer Arnd, bastaard van Hoeps/ Henneke Roelofszn/ Peter van den Loek." (8)

Op 18 juni is het dan een feit. "Gerard Audenhoven, broeder Orde van het Duitse Huis van Gemert, oorkondt, dat in aanwezigheid van zijn leenmannen en leenmannen van de hertog en hertogin van Brabant, Dirk van Gemert hem, voor duitse Orde zijn heerlijkheid, met hoge en lage rechtspraak in Gmert, en zijn Hoge Huis met grachten en valbruggen tezelfder plaatse heeft overgedragen en hem hiervoor leenhulde heeft gebracht. Leenmannen commandeur van Gemert: Everard Braakman, Ansoen van der Hoefstad en Henrik van den Boer. Leenmannen van de hertog en hertogin van Brabant: Godevert van Schepstal, Mews van beeke, Rutger van Erp, Rutger van Schepstal en Henrik Kerleman, zegel Ysebout van Asten is verloren." (9)

Een jaar later legt de hertog van Brabant beslag op de goederen van de Van Gemerts. Het Hoge Huis wordt gesloopt, de motte gelijkgemaakt en de grachten gedempt.

De zoon Diederik V van Gemert, geboren rond 1362, huwt na de dood van zijn vader met Liesbeth van Cranenborch. Hij krijgt één kind Diederik VI. Diederik is leenheer en heeft geen macht meer. De Duitse orde mag in 1391 van de Hertog van Brabant het kasteel van Gemert bouwen.

Diederik VI van Gemert , geboren omstreeks 1414, huwt eerst rond 1440 met Foyssa van Gemonde. Er komt een kind: Goijaert. Hij trouwt omstreeks 1460 met Lijtgard Jansdr Smets. Er komen nog drie kinderen: Dierck Dierck, Lijsbeth en Katherijn. Hij wordt pas voor het eerst vermeld vanaf 1427. Hij is ook leenman van de Duitse Orde.

Dierck Dierck is een bastaardzoon, geboren tijdens het huwelijk met Foyssa. maar bij Luijtgard. Wanneer Diederik VI sterft is er dus geen wettige opvolger en gaan de bezittingen over naar de wettige afstammelingen van de vrouwelijke Van Gemerts.

Dierck Dierck van Gemert komt rond 1468 ter wereld. Hij huwt rond 1492 Sophia en krijgt Dierck, Henrick en Aleijt.

Dierck van Gemert , geboren rond 1495, trouwt omstreeks 1520 met Hilleke Hendrik Vreijnssen met wie hij drie kinderen krijgt: Dirck, Willem en Catharina. Natuurlijk bezit Dierck nog wel het nodige.                                                                                          Een erfdeling geeft aan, wie wat krijgt: ". Scheijdinge ende deijlinge der kn. Diercx van Gemert d'Oude: Dierck krijgt een huis en erf te Gemert aan de Heij, erve der kn. Lonis de Molder en de gemeijnstege. Nog een stuk land, rondom neven erve Peter Maessen, en de stege. Nog een stuk land neven het Broeck en de stege. Nog een stuk land op den Moelenacker, neven erve Peter Hoeben en des mededelers erf, erve Peter Ruelens en de gemeijnstraet. Nog het 3e deel van een beemd in de Leemscuijlen, en het 3e deel van een beemd in Leeck. Nog het 3e deel van 3 mud rogge te Erp, van een mauwer rogge op Boekel, van 3 malder rogge aan den Hoevel in Drogermanscamp. Last: een malder rogge aan het üLV-altaar en 3 vaten rogge aid H.Geest tot Gemert, en het 3e deel van rogge aid pastoor. Nog 1 gl. aid H. Geest.
Willem krijgt een huis en erf aan de Heij neven erve der kn. Denis Maessen, erve Claes Melis, de Voort en erve der kn. Aleijt van Gemert. Nog de derde delen als bij broer Dierck, en de helft van een eeusselveld omtrent Willems van Geldrop erf. Last: 8 vaten haver op 't hvG, 4 vaten haver aan Claes Melis, vijftalf vat rogge aid H. Geest en het 3e deel van de rogge aid pastoor.
JAN WILLEMS VERHOSTAT, de man van w. Catarijna dv Dierck van Gemert krijgt ook een huis en hof aan de Heij, neven erve der kn. Denis Maessen en de gemeijnstraet en een gemeijn waterlaet.
Nog een stuk land aan 't Molenbroeck neven den Voort en een stuk land op de Molenacker neven erve Dierck Ansems, erve Peter Ruelens en de gemeijnstraet. Verder de derde delen en helften zoals bij Dierck en Willem genoemd. Last: 17 vaten haver op 't hvG en verder idem als boven." (10)

Dirck Dierck (de Jonge) van Gemert huwt eerst rond 1543 Willemke Peter Bruijnen. Er komen drie kinderen: Willem de Oude, Cornelis en Jan. Dirck is schepen in Gemert. Dan trouwt hij met Maria Jan (Marijke) Schoenmakers en krijgt nog: Catharina (trouwt met Jan Willem Verhofstadt) en Willem Dirck (de Jonge) .                                                                                                                       In 1563 is er nog akte opgemaakt over de erfenis van zijn vader: "Dat voor ons gekomen zijn DIRCK van GEMERT die AUWE, onze mede schepen, en HILLEKE, zijn vrouw, en die hebben geset de kinderen die hun zoon DIRCK verwekt heeft bij WILLEMKE PETER BRUIJNEN dochter , dat zij zo 'diep' mogen delen in het goed als Direk, hun zoon, dat aanstaat. Dirck heeft namelijk ook
nog - eveneens wettige - kinderen bij MARIJKE SCOMEKERS. Mocht Dirck de Jonge deze tweede echtgenote óók overleven en nog eens hertrouwen, dan zullen ook die kinderen uit dat huwelijk mogen meedelen - als Dirck dat tenminste aanstaat." (11)

Tot zover het verhaal van de "Heren van Gemert"

Vanaf hier geef ik in het kort de verdere afstammingslijnen aan naar Willem den Brok en Anke van der Putten.